ICTPRESS - حالا که به خنکای پاییز و زمستان رسیده‌ایم، وقت آن است سفری داشته باشیم به شهرهای کویری ایران و تماشای معماری زیبا و اصیل خانه‌های تاریخی خشت و گلی.

به گزارش شبکه خبری ICTPRESS، در قلب شهر تاریخی ابرکوه در استان یزد، بنایی باشکوه و پررمز و راز قرار دارد که به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین نمادهای معماری کویری ایران شناخته می‌شود؛ خانه‌ آقازاده.

این خانه با بادگیر دوطبقه‌ منحصربه‌فردش، نمادی از هوشمندی معماران ایرانی در سازگاری با اقلیم گرم و خشک کویر است. خانه‌ آقازاده نه‌تنها از نظر تاریخی ارزشمند است، بلکه جلوه‌ای از ذوق، خلاقیت و نظم در معماری ایرانی را در خود جای داده و هر ساله گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به خود جذب می‌کند.

خانه‌ آقازاده سازه‌ای مربوط به دوران قاجار است و به دستور یکی از ثروتمندان شهر ابرکوه ساخته شده است. در آن زمان، ابرکوه در مسیر کاروانی میان شهرهای بزرگ ایران مانند شیراز، اصفهان و یزد قرار داشت و به همین دلیل، از رونق اقتصادی و فرهنگی برخوردار بود.
مصالح به‌کاررفته در ساخت این بنا عمدتاً خشت، گل، چوب و آجر هستند؛ موادی که در هماهنگی کامل با اقلیم کویری منطقه‌اند. سادگی و پایداری این مصالح سبب شده تا خانه‌ آقازاده پس از گذشت بیش از یک قرن، همچنان استوار باقی بماند.

شاخصه‌ بارز این خانه که آن را از دیگر بناهای هم‌نسل خودش متمایز کرده، بادگیر دوطبقه‌ آن است که به نوعی قلب تپنده‌ خانه‌ آقازاده به شمار می‌رود؛ شاهکاری که به‌تنهایی می‌تواند عظمت معماری سنتی ایران را نمایش دهد. این بادگیر با ارتفاع حدود ۱۸ متر و ۱۹ دهانه‌ منظم، یکی از مرتفع‌ترین و پیچیده‌ترین بادگیرهای ایران است. ویژگی خاص آن در داشتن دو طبقه است:طبقه‌ پایین برای هدایت جریان هوای خنک به اتاق‌های تابستانی،و طبقه‌ بالا برای جریان‌دهی ملایم‌تر هوا در فصل‌های خنک‌تر.

بادگیر با استفاده از فشار و اختلاف دمای هوا، نسیم را به داخل خانه هدایت کرده و هوای گرم را از خروجی‌های بالاتر بیرون می‌فرستد. این سیستم طبیعی تهویه، قرن‌ها پیش از اختراع کولر، آسایش را برای ساکنان فراهم می‌کرد؛ گواهی بر نبوغ مهندسی ایرانیان در معماری اقلیمی.

جزئیات معماری خانه‌ آقازاده
خانه دارای بخش‌های مختلفی مانند حیاط مرکزی، ایوان‌ها، تالار شاه‌نشین، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری و زیرزمین‌های خنک است. درها و پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی، نقش‌های گچ‌بری ظریف و تقارن دقیق فضاها از دیگر زیبایی‌های این بنای تاریخی است.نور و سایه در طراحی خانه نقش مهمی دارند؛ به‌گونه‌ای که در ساعات مختلف روز، تابش آفتاب از شیشه‌های رنگی، جلوه‌ای آرامش‌بخش و شاعرانه به فضا می‌دهد.

خانه‌ آقازاده در میان بافت تاریخی ابرکوه قرار گرفته است؛ شهری که هنوز هم دیوارهای خشتی و کوچه‌های باریکش، بوی تاریخ می‌دهند.پیاده‌روی در این کوچه‌ها تجربه‌ای خاص است؛ دیوارهای گلی بلند، درهای چوبی قدیمی و بادگیرهایی که در آسمان کویر خودنمایی می‌کنند، تصویری از گذشته را زنده می‌سازند.

در بافت تاریخی ابرکوه می‌توان بناهای دیگری همچون خانه‌ی صولت، مسجد جامع، آب‌انبارها و کاروانسراهای قدیمی را نیز مشاهده کرد که هر کدام بخشی از فرهنگ و تاریخ منطقه را بازگو می‌کنند.

شهر تاریخی ابرکوه و جاذبه‌های اطراف
ابرکوه یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران است که قدمت آن را بیش از چهار هزار سال می‌دانند.علاوه بر خانه‌ آقازاده، این شهر میزبان آثار ارزشمند دیگری نیز هست:
سرو ۴۵۰۰ ساله‌ی ابرکوه، یکی از پیرترین موجودات زنده‌ جهان.
گنبد عالی ابرکوه، از برجسته‌ترین بناهای قرن پنجم هجری.
یخچال خشتی و مسجد جامع ابرکوه با معماری تاریخی چشم‌نواز.
ترکیب این جاذبه‌ها، ابرکوه را به مقصدی محبوب برای گردشگران علاقه‌مند به تاریخ و معماری تبدیل کرده است.

ثبت ملی و ارزش فرهنگی خانه‌ آقازاده
خانه‌ آقازاده در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد.تصویر بادگیر دوطبقه‌ این خانه حتی بر روی اسکناس‌های ایرانی نیز نقش بسته است؛ نمادی از اهمیت فرهنگی و ملی آن در ذهن مردم ایران.

این بنا، فراتر از یک خانه، به نمادی از معماری هوشمند ایرانی در اقلیم کویری تبدیل شده و امروزه الهام‌بخش بسیاری از معماران معاصر است.
خانه‌ آقازاده‌ ابرکوه، نمونه‌ای بی‌نظیر از درک عمیق انسان ایرانی از طبیعت و اقلیم است. در این خانه، زیبایی و عملکرد در کنار هم قرار گرفته‌اند تا آسایش، زیبایی و دوام را هم‌زمان فراهم کنند.
بازدید از خانه‌ آقازاده تنها دیدن یک بنای تاریخی نیست، بلکه سفری در زمان است؛ سفری به روزگاری که باد و خاک و آفتاب، همراه انسان بودند، نه در برابر او. اگر به دنبال لمس اصالت معماری ایرانی هستید، سفر به ابرکوه و دیدار با خانه‌ آقازاده را از دست ندهید.

گزارش و عکس: لیلا تکبیری