ICTPRESS - دستگاه‌های تصفیه هوا چه می‌کنند، تا چه حد مؤثرند و کدام فناوری‌ها ارزش اعتماد دارند؟

به گزارش شبکه خبری ICTPRESS، در سال‌های اخیر به ویژه در مواقع آلودگی شدید هوا، دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی به یکی از پرطرفدارترین ابزارهای سلامت در خانه تبدیل شده‌اند؛ واقعاً این دستگاه‌ها چه می‌کنند، تا چه حد مؤثرند و کدام فناوری‌ها ارزش اعتماد دارند؟

هپا: ستون فقرات واقعی تصفیه هوا

وقتی صحبت از فناوری معتبر تصفیه هوا می‌شود، تقریباً همه کارشناسان روی یک فناوری اتفاق‌نظر دارند: هپا (HEPA filter). 

فیلترهای هپا طبق استانداردهای جهانی می‌توانند ۹۹.۹۷٪ ذرات ۰.۳ میکرون را به دام بیندازند. این ذرات شامل گردوغبار، گرده‌ها، PM2.5، اسپور قارچ و بسیاری از ذرات حامل باکتری و ویروس می‌شود.

اما چرا اندازه ۰.۳ میکرون مهم است؟ چون سخت‌ترین اندازه برای جذب است و اگر فیلتر بتواند این ذرات را بگیرد، ذرات بزرگ‌تر و کوچک‌تر را هم بهتر حذف می‌کند. عملکرد هپا فقط شبیه «توری» نیست؛ بلکه با برخورد، گیراندازی و پخش‌شدن ذرات بین الیاف عمل می‌کند. ساده‌تر اینکه: این فیلتر یک شبکه سه‌بعدی است که ذرات را از سه مسیر مختلف گرفتار می‌کند.

کربن فعال: مبارزه با گازها، بوها و ترکیبات فرّار

اگر هپا متخصص حذف ذرات است، «کربن فعال» متخصص حذف بوها و گازهای شیمیایی است. این فیلتر می‌تواند ترکیبات آلی فرّار، بوی غذا، دود، و بخشی از آلاینده‌های ناشی از سوخت خودرو را جذب کند. سطح داخلی کربن فعال بسیار وسیع است و مولکول‌های گاز روی سطح آن می‌چسبند. با این حال ظرفیت جذب محدود است و فیلتر باید مرتب تعویض شود؛ وگرنه کارایی کاهش پیدا می‌کند.

به‌خصوص در شهرهایی با آلودگی ناشی از وسایل نقلیه، داشتن فیلتر کربن فعال نقش مهمی در کاهش بوی دود و برخی ترکیبات فرّار دارد؛ هرچند نمی‌تواند همه گازها را حذف کند.

۳ فناوری‌ جذاب اما نامطمئن
بعضی دستگاه‌ها از اشعه یو.وی-سی ( UV-C) استفاده می‌کنند، اما نهادهای جهانی بهداشت بارها تأکید کرده‌اند که اثربخشی این فناوری دستگاه‌های خانگی ثابت نشده است؛ چون زمان تماس و قدرت لامپ‌ها معمولاً کافی نیست. علاوه بر این، برخی لامپ‌های یو.وی ممکن است اوزون تولید کنند؛ گازی که طبق تحقیقات علمی، می‌تواند باعث آسیب ریه شود.

یونیزه‌کننده‌ها نیز فناوری بحث‌برانگیزی هستند. در ظاهر ذرات را باردار می‌کنند تا به سطوح بچسبند، اما مطالعات مستقل نشان داده‌اند که اثر آن‌ها محدود و غیرقابل‌پیش‌بینی است. مهم‌تر اینکه بسیاری از آن‌ها هم اوزون تولید می‌کنند.

فناوری اکسیداسیون فتوکاتالیستی (PCO) هم روی کاغذ جذاب است، اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد دستگاه‌های خانگی حاوی این فناوری کارایی پایین و برخی محصولات جانبی خطرناک مثل فرمالدهید تولید می‌کنند.

خلاصه اینکه در محصولات خانگی، هپا و کربن فعال تنها فناوری‌هایی هستند که پشتوانه علمی قوی و گسترده دارند.

آیا دستگاه‌های تصفیه هوا می‌توانند آلودگی شدید بیرون را هم حذف کنند؟

این پرسش مهم به‌ویژه برای شهرهایی که آلودگی ناشی از وسایل نقلیه بالاست، بسیار مطرح می‌شود. پاسخ علمی این است: تا حد قابل‌توجه بله، اما نه به‌طور کامل.

بر اساس گزارش نهادهای محیط زیست جهانی، در زمان آلودگی شدید بیرون، یک دستگاه تصفیه هوا با فیلتر هپا می‌تواند غلظت ذرات PM2.5 داخل خانه را ۴۵ تا ۶۰ درصد کاهش دهد. در برخی آزمایش‌ها، در خانه‌های با هوابندی مناسب، کاهش حتی بیشتر بوده. است
این دستگاه‌ها می‌توانند ذرات ناشی از سوخت خودرو (مثل دوده و ذرات ریز) را فیلتر کنند.

چه عواملی کمک می‌کنند؟

اگر آلودگی شهر زیاد است و شما می‌خواهید هوای داخل خانه از آلودگی بیرون تا حد ممکن پاک‌تر باشد:

1. درها و پنجره‌ها را ببندید
نفوذ هوا از بیرون، بزرگ‌ترین چالش است.

2. خانه باید حداقلی از هوابندی داشته باشد. اگر درزها زیاد باشد، دستگاه همیشه در حال جبران ورود آلودگی خواهد بود.

3. دستگاه باید CADR بالا داشته باشد
شاخص CADR (Clean Air Delivery Rate) نشان می‌دهد دستگاه چقدر هوای پاک در یک دقیقه تولید می‌کند.

4. برای حذف بوها و برخی گازها، فیلتر کربن فعال ضروری است. گازهای ناشی از وسایل نقلیه با هپا حذف نمی‌شوند.

چه چیزهایی را نمی‌توان حذف کرد؟

دستگاه‌های خانگی معمولاً نمی‌توانند گازهای شیمیایی حاصل از اگزوز خودروها (مثل NO₂ و CO) را به‌طور کامل حذف کنند؛ مگر اینکه فیلترهای بسیار تخصصی داشته باشند. اگر شدت آلودگی بیرون بسیار زیاد باشد و ورودی هوا از بیرون کنترل نشود، تصفیه کامل امکان‌پذیر نیست.

با این وجود، شواهد علمی روشن است: استفاده از دستگاه تصفیه هوا اثربخش‌ترین راه کاهش PM2.5 در خانه هنگام آلودگی شدید بیرون است.

به‌عبارت دیگر دستگاه‌ها می‌توانند به‌طور چشمگیر ذرات ریز را کاهش دهند؛ این مهم‌ترین مؤلفه خطرناک آلودگی هوای ناشی از خودرو است. همچنین برای افراد دارای آسم، کودکان و سالمندان، این دستگاه‌ها می‌توانند تفاوتی قابل لمس در کیفیت تنفس ایجاد کنند.

منبع: فارس