«شهروندی دیجیتال» ضرورت مغفول جامعه اطلاعاتی امروز
ICTPRESS - در روزگار ما که جهان در بستری از دادهها، اتصالها و کنشهای دیجیتالی نفس میکشد، مفهوم «شهروندی دیجیتال» دیگر نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر در زیست اجتماعی و فردی است.
به گزارش شبکه خبری ICTPRESS، در این یادداشت، محمدفواد رحمانسرشت، روزنامهنگار فناوریهای نوین، به بررسی ضرورت ارتقای «سواد رسانهای» و «آداب شهروندی دیجیتال» در جامعه امروز ایران پرداخته است؛ یادداشتی که با نگاهی تحلیلی و نگران از گسترش ناآگاهی در استفاده از فضای مجازی، بر نقش خانواده، آموزش و مسئولیتپذیری فردی در تبادل اطلاعات صحیح تأکید میکند.
فرهنگ مجازی، آینهای از ما؛ بیایید با آگاهی آن را بسازیم
جامعه اطلاعاتی امروز، محیطی فراتر از مرزهای فیزیکی پدید آورده که در آن هر کنش کوچک کاربران، میتواند اثری بزرگ در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی داشته باشد.
امروز آنچه باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد، آموزش، ترویج و نهادینهسازی فرهنگ استفاده آگاهانه، اخلاقمدار و مسئولانه از فناوریهای نوین، بهویژه فضای مجازی است.
این امر نهتنها برای کودکان و نوجوانان – بهعنوان نسل در حال رشد در این بستر فناورانه – بلکه بهویژه برای والدین، آموزگاران، مدیران، تصمیمگیران و نسلهای میانی و بالاتر نیز حیاتی است.
جامعه اطلاعاتی بدون اخلاق دیجیتال، خطری خاموش برای آینده
جامعهای که خود را در برابر تحولات شتابان دیجیتال بدون تجهیز به سواد رسانهای، امنیت دیجیتال و آگاهی حقوقی رها کند، ناگزیر آسیبپذیر، سردرگم و بیدفاع خواهد بود.
سواد دیجیتال و شهروندی هوشمندانه در فضای مجازی، باید از مراحل پایهای آموزش و تربیت آغاز شود و با سیاستگذاریهای عمومی، قوانین کارآمد اما غیرمحدودکننده و ارتقای آگاهی عمومی همراه شود.
هدف آن نیست که استفاده از ابزارهای ارتباطی و مجازی با محدودیتها و قواعد دستوپاگیر مواجه شود، بلکه باید بهگونهای طراحی شود که آزادی اطلاعات، احترام به حقوق فردی و جمعی، حفظ حریم خصوصی و نیز امنیت روانی و اجتماعی کاربران را همزمان تأمین کند.
هر کلیک، یک انتخاب؛ هر بازنشر، یک مسئولیت
امروز کاربران فضای دیجیتال باید بدانند که هر «ارسال»، هر «بازنشر»، هر «لایک» و هر «کامنت»، در اصل یک کنش اجتماعی است و میتواند مصداق مسئولیت یا بیمسئولیتی فردی باشد.
انتشار یک محتوای بدون منبع، اشتراکگذاری اطلاعات جعلی یا حتی بازنشر ناآگاهانه دادههای ناقص، میتواند منجر به شکلگیری شایعه، بیاعتمادی اجتماعی یا آسیب مستقیم به امنیت روانی و حتی جسمی افراد شود.
در برابر چنین پیامدهایی، نمیتوان تنها به نهادهای حاکمیتی یا پلتفرمها بسنده کرد. هر شهروند، خود باید بخشی از زنجیره سلامت اطلاعاتی جامعه باشد.
توسعه شهروندی دیجیتال در گرو سه اصل بنیادین است:
۱. افزایش آگاهی؛ کاربران باید بهطور مستمر در زمینه تهدیدات، فرصتها و الزامات فضای مجازی آموزش ببینند.
۲. افزایش مسئولیتپذیری؛ هر کاربر باید بداند آنچه تولید، بازنشر یا حتی تأیید میکند، بر دیگران نیز اثرگذار است.
۳. افزایش تابآوری دیجیتال؛ جامعه باید با تربیت نسلی مجهز به مهارتهای تشخیص محتوا، مواجهه با اخبار جعلی و استفاده اخلاقی از فناوری، خود را در برابر مخاطرات نوظهور ایمن سازد.
چه میفرستیم؟ کجا بازنشر میکنیم؟ بهسوی مسئولیت در دنیای دیجیتال
شهروندی دیجیتال، تنها دانستن نحوه استفاده از فناوری نیست؛ بلکه داشتن درک روشن از پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و روانی زیستن در دنیای اطلاعاتی است.
در چنین جهانی، نمیتوان منفعل یا ناآگاه بود. مسئولیت اجتماعی ما ایجاب میکند آنچه را که به اشتراک میگذاریم، صحتسنجی کنیم، از منبع آن مطمئن شویم و از بازنشر هر محتوایی که ممکن است موجب گمراهی، ترس، تنش یا خشونت شود، بهشدت بپرهیزیم.
در نهایت، هر یک از ما، چه کاربر ساده فضای مجازی باشیم و چه فعال رسانهای، سیاستگذار، معلم یا والد، سهمی در شکلگیری جامعه اطلاعاتی داریم.
جامعهای که اگر بناست پایدار، آگاه، اخلاقمدار و انسانی باقی بماند، باید از همین امروز، شهروندی دیجیتال را نه بهعنوان یک شعار، بلکه بهمثابه یک سبک زندگی جدید جدی بگیرد.
نظرات : 0